Tháo mặt nạ ra, Pagliaccio...

Tôi không sợ tiếng cười của Canio, vì tiếng cười của anh là của một anh hề, giống tôi. Tôi thấy mình, "vài" khi, cũng giống một thằng hề, dù không biết cách làm mọi người cười. Và khi anh hề khóc thì ai sẽ làm cho anh ấy cười?

Aria: Vesti la giubba (Hãy mặc vào quần áo hóa trang)
Trích màn I vở opera Ý Pagliaccio (Anh hề)
Tác giả: Ruggero Leoncavallo
Thể hiện: Enrico Caruso (tenor)
Nhân vật: Canio, diễn viên và chủ một gánh hát
Bối cảnh: tại lối vào làng Calabria, nước Ý, những năm 1860
***

Tôi thích cười và luôn muốn được cười, thật sảng khoái... Tại sao phải buồn khổ? Tại sao phải xúc động? Tại sao phải dằn vặt? Hình như cũng cần chứ, nhưng tôi không có thời gian, hay đúng hơn là tôi không kịp nghĩ đến nó và cũng vì có một chút nông cạn và hời hợt trong suy nghĩ của tôi, thì phải!?

Nhưng có những nụ cười không phải vì niềm vui, cười không phải là để cười, cười là để khóc! Cười khi người ta muốn che giấu tâm trạng thật của mình, hay thậm chí là cười khi người ta đã đi đến tận cùng của sự đau khổ và tuyệt vọng. Tôi (hơi hơi) sợ những tiếng cười man dại kiểu như vậy.

Nhưng tôi không sợ tiếng cười của Canio, vì tiếng cười của anh là của một anh hề, giống tôi. Tôi thấy mình, "vài" khi, cũng giống một thằng hề, dù không biết cách làm mọi người cười. Tôi nhạt nhẽo quá, nên chỉ có thể cười cùng mọi người. Tôi ngưỡng mộ anh - Canio - một anh hề, một người có thể cười và có thể làm mọi người cười.

Tôi nhớ đến một chuyện ngắn vui của Azit Nexin, về một người mắc bệnh không thể cười, và anh ta đến gặp bác sĩ. Bác sĩ khuyên anh ta đến rạp xiếc, để xem những anh hề diễn trò, và anh ta trả lời, tôi chính là anh hề đó đây... Câu chuyện của A. Nexin còn nhiều tầng ý nghĩa độc đáo nào khác, nhưng tôi thì chỉ nghĩ về một câu hỏi: "Khi anh hề khóc thì ai sẽ làm cho anh ấy cười?"

Tôi chưa bao giờ (và cũng không bao giờ muốn) lâm vào tình cảnh oái oăm như Canio, hay cả Pagliaccio, và tất nhiên tôi cũng không phải người dữ dội như anh. Tôi sẽ không kiếm một cô vợ như Nedda, nếu kiếm được, tôi cũng không để cho cô ta hành động như vậy, và nếu cô ta như vậy, tôi cũng sẽ không đâm chết cô ta như Canio. Chỉ là "nếu" thôi mà, mới chỉ là "nếu" thôi mà tôi đã từng bước thỏa hiệp với chính mình rồi.

Tôi không dám so sánh nỗi đau của anh hề trong "tấm ván phóng dao" của Mạc Can với Canio, hoàn cảnh gần giống nhau, nhưng mỗi người có một cách xử sự khác nhau và cuối cùng đều phải chịu một nỗi mất mát lớn, một sự trừng phạt và dằn vặt trong suốt cuộc đời còn lại, cho dù họ đều không phải người trực tiếp hay gián tiếp gây nên chúng.

Tôi có nên thương họ không? Tôi sẽ làm gì nhỉ, tôi sẽ tháo mặt nạ ra, tôi sẽ khóc tu tu, tôi sẽ bỏ chạy! Canio cũng khóc đấy chứ, nhưng anh không thể tháo mặt nạ được, anh không thể bỏ chạy được, vì anh là một anh hề, anh cần phải làm trò, cần phải làm cho mọi người cười, thế nhỉ. Giá mà anh sẽ làm như tôi.

Như tôi.

Ừ, nhưng tôi cũng có tháo được mặt nạ ra đâu...

Văn Phương (nhaccodien.info)